นกขุนแผน..ญาติอีกา ต่างกันราว..ฟ้ากับดิน

ขุนแผน...พระเอกรูปงาม...นักรบ และ นักรัก ...ในเสภาเรื่อง ขุนช้าง-ขุนแผน ที่มีผู้ร่วมกันแต่งหลายคน รวมทั้ง...สุนทรภู่ กวีเอกของไทยในอดีต...

...แต่ไม่เข้าใจท่านผู้แต่งถึงให้...พระเอกเป็นคนนิสัยเจ้าชู้ แถมยัง ฆ่าเมีย แล้วผ่าท้องนำทายาทตนเองเพื่อมาทำเป็น กุมารทอง...!!!

อย่างไรก็แล้วแต่ ขุนแผน เป็นเรื่องที่แต่งขึ้น ...ไม่เหมือนกับ นกขุนแผน ซึ่งมีตัวจริงๆ ณ วันนี้ เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองใกล้สูญพันธุ์แล้ว

นกขุนแผน หรืออีกชื่อ...สาลิกาดง สัตว์ปีก Red-billed Blue Magpie มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ Urocissa erythrorhyncha ลักษณะทั่วไป เป็นนกขนาดเล็ก มีความยาวจาก ปลายปากถึงปลายหาง 65-68 ซม. และมีขนหางยาวมากราว 37-42 ซม. หรือ 2 ใน 3 ของความยาวจากปากถึงปลายหาง ขนหางค่อนข้างแข็ง มี 12 เส้น ซึ่งแต่ละคู่ยาวลดหลั่นกันลงไป โดยมีขนหางคู่บนสุดยาวที่สุด ซึ่งยาวกว่าขนหางคู่ที่ 5 อย่างเห็นได้ชัด ปลายขนหางแต่ละเส้นมีลักษณะมน ขนหางทุกเส้นมีสีฟ้าอมม่วง แต่ปลายขนหางแต่ละเส้นเป็นแถบสีขาว และเฉพาะปลายขนหางคู่ที่ 1 ถึงคู่ที่ 5 มีแถบสีดำถัดจากแถบสีขาวด้วย ปลายขนหางคู่ที่ 6 ซึ่งเป็นคู่บนสุดโค้งลงมาเล็กน้อย

รวมทั้งหน้าอกตอนบนสีดำสนิท แต่มี แถบสีขาวจากกึ่งกลางกระหม่อมลากลงไปยังท้ายทอยจนถึงหลังคอ และ กึ่งกลางกระหม่อมมีจุดสีขาว ดูเผินๆ คล้ายกับสวมหมวก หรือผ้าคลุมหัวสีดำ ที่มีพู่สีขาวห้อยอยู่ด้านหลัง

ส่วนบนของลำตัว คือ ไหล่ หลัง จนถึงตะโพกเป็นสีฟ้าอมม่วงหม่นๆ ขนคลุมบนโคนหางมีสีฟ้าอมม่วงเช่นกัน แต่สว่างกว่า และปลายขนแต่ละเส้นเป็นแถบสีดำกว้างๆ จึงเห็นเป็นลายเกล็ดสีดำอยู่บนขนคลุมบนโคนหาง ปีกสีฟ้าอมม่วงซึ่งเข้มกว่าบนหลัง ส่วนล่างของลำตัว ตั้งแต่หน้าอกตอนล่าง ท้อง รวมทั้งสีข้าง จนถึงขนคลุมใต้โคนหาง และ ขนโคนขามีสีขาวเจือสีฟ้าจางๆ ดูคล้ายกับว่ามันใส่ชุดสีขาว แต่สวมเสื้อสูทสีฟ้าอมม่วงทับไว้

ปากของนกขุนแผน ค่อนข้างอวบและหนา สีแดงสดเป็นมัน สันปากบนโค้งลงเล็กน้อย และปลายปากบนงุ้มลงคลุมปลายปากล่างที่แข็งแรง ขาและนิ้วเท้า รวมทั้งเล็บมีสีแดงแต่หม่นเล็กน้อยกว่า เพศผู้และเพศเมียมีสีสันเหมือนกันจนแทบที่จะแยกความแตกต่างระหว่างเพศไม่ได้เลย

ถิ่นอาศัยพบใน ทวีปเอเชียแถบเทือกเขาหิมาลัย จีน พม่า อินโดจีน และในประเทศ ไทย พบเกือบทุกภาคต่างๆ ยกเว้นภาคใต้ ชอบอาศัยอยู่รวมกันเป็นฝูงเล็กๆ ตามป่าละเมาะ ป่าโปร่ง มักส่งเสียงร้องขณะที่มันเริ่มออกหากิน บางเวลามันอาจลงมาหากินตามพื้นดิน ซอกก้อนหิน ซอกไม้ผุๆ อาหารได้แก่ แมลงต่างๆ เช่น ด้วง ปลวก หนอน หอยทาก กิ้งก่า จิ้งจก จิ้งเหลน งู รวมทั้งปาด ตะขาบ และหนู แม้แต่ไข่นก ลูกนกในรัง รวมทั้ง ซากสัตว์

ฤดูผสมพันธุ์ อยู่ในช่วงประมาณ เดือนมีนาคม-พฤษภาคม จะทำรังโดยนำกิ่งไม้เล็กมาขัดสานกันเป็นแอ่งตรงกลาง และรองพื้นด้วยรากไม้หรือใบไม้ที่มันพอจะหาได้ในบริเวณนั้น ตัวเมียจะวางไข่ครั้งละ 3-6 ฟอง อยู่สูงจากพื้น 6-8 เมตร ปัจจุบันเป็น สัตว์ป่าคุ้มครองตามพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พุทธศักราช 2535

นกขุนแผน หรือเจ้าสาลิกาดงนี้ เชื่อหรือไม่ว่า...มันมี เชื้อสายใกล้ชิดกับอีกา (Large-billed Crow) ซึ่งเป็นนกที่มีรูปร่างเทอะทะ และสีดำสนิท แต่ นกขุนแผนมีรูปร่างสะโอดสะอง สวยสง่า ต่างจาก อีการาวฟ้ากับดิน จนไม่น่าเชื่อว่ามันจะเป็นญาติสนิทชิดเชื้อกัน...!!!